Voor onze documentaire reeks ‘Kleine helden’, waarin we op zoek gaan naar inspirerende verhalen van mensen die overal ter wereld hun lot overstijgen, reisden we langs het front met I.S. in het noorden van Irak. De strijd tegen I.S. is immers dé oorlog van onze tijd, een alles verslindende oorlog die als een zwart gat regio’s en mensenlevens opslokt.
Zo’n iconische oorlog heeft kroniekschrijvers nodig, en dat is wat we geprobeerd hebben te doen: de verhalen optekenen van de mensen wier levens daar, aan het front, onherroepelijk veranderd zijn door de oorlog. Het zijn de levens van mensen die vast zitten in een tussenleven, de soldaten in hun bijna Eerste-Wereldoorlogs aandoende loopgraven en de vluchtelingen in de kampen waar ze onderdak gevonden hebben. Wanneer de camera’s lopen, verklaren ze stoer dat ze vechten om hun land terug te krijgen. Maar ’s avonds laat bekennen ze met een klein hartje dat ze bang zijn dat ze nooit meer terug kunnen.
360°-ploeg
‘Kleine helden’ wordt vanaf februari uitgezonden op het VRT-net Canvas, maar leeft al anderhalf jaar online. We zijn immers geen tv-ploeg, maar een 360°-ploeg. Sinds een jaar of vijf is de online output van onze redactie even belangrijk als wat op tv te zien is. Op onze Facebookpagina In het spoor van Rudi Vranckx, op Twitter en Instagram én op de website vranckx.canvas.be brengen we in real time verslag uit van wat we aan het doen zijn, met output die afgestemd is op de sterkte van elk medium.
Bij deze ambitieuze reis hoorde ook een ambitieus online project. Een perfecte gelegenheid om eindelijk eens de longread te maken waarop we al zo lang zaten te broeden. Terwijl Rudi zijn indrukken ter plaatse neerschreef, zorgden de cameraman, regisseur en klankman voor de eerste interviews en sfeerbeelden, en stuurden ze die door naar Brussel. Daar groeide het verhaal langzaam aan op de computer van de online redacteur, die terugkoppelde naar de ploeg in Irak en waar nodig extra beeld of geluid vroeg. Gemakkelijk in te plannen was dat niet, maar hier en daar vonden ze toch nog een gaatje om tussen de geplande interviews door het gevraagde materiaal te filmen.
Meeslepend
Het verhaal steunt inhoudelijk grotendeels op het chronologische verslag van de tocht langs het front. De ankerpunten in het verhaal zijn de ontmoetingen met de kleine helden ter plekke. Als je zulke sterke getuigen hebt, is er weinig behoefte aan retorische of literaire trucjes. Wel werd het verhaal nadrukkelijk vanuit een persoonlijk standpunt gebracht, wat ruimte schiep voor Rudi’s eigen indrukken, bespiegelingen en analyses.
Op vormgebied was de grootste uitdaging om zo’n lang verhaal, waarmee je veel vraagt van een online mediagebruiker, meeslepend te houden. Om diens aandacht vast te houden, gingen we bewust voor een uitgebreide mix van tekst, audio, foto en video, die elkaar op gezette momenten afwisselen. Videoquotes volgen bijvoorbeeld op een langere tekstpassage, functionele audio zorgt voor extra sfeer bij een stilstaand beeld, dat op zijn beurt weer als achtergrond dient voor tekst.
Anders filmen
Wat die video betreft, begrepen we al snel dat deze aanpak een andere manier van filmen vergt. Terwijl tv-reportages een snelle afwisseling en scherpe focus op het onderwerp vereisen, hadden we het tegenovergestelde nodig voor de illustrerende sfeerbeelden, die vaak tientallen seconden lang, als een bewegende foto, als achtergrond dienen en net genoeg moeten vertellen, zonder af te leiden van de tekst. Die klik heeft onze ploeg ter plaatse met glans gemaakt.
Het was een geslaagd eerste experiment. Willen we vaker zoiets doen? Ja. Maar dan wel met het juiste verhaal, dat baat heeft bij deze uitgebreide vertelvorm – op dat vlak verschillen deze longread en onze meer traditionele tv-reportages niet van elkaar.
VRT-journalist Rudi Vranckx is vooral bekend door zijn werk in het Midden-Oosten en Afrika. Sinds hij in 1989 verslag uitbracht van de revolutie in Roemenië bracht zijn werk hem onder meer naar Israël en Gaza, Irak, Afghanistan, Syrië en de gordel van Afrika, maar ook naar IJsland, Mexico en Myanmar. In die 26 jaar maakte hij reportages voor de VRT-nieuwsdienst en documentaires voor Canvas: onder meer Bonjour Congo, De vloek van Osama, De Revolutieroute, Vranckx in Niemandsland en vorige lente nog Mijn Jihad. Daarnaast legt hij zich samen met zijn team sinds een jaar of vijf toe op specifieke online berichtgeving. Langs het front tegen I.S. is daar een voorbeeld van.