De Deventer Mediazaak

Producent BIND benaderde Annegriet Wietsma met de vraag om na te denken over een documentaire over Michael de Jong, die bereid zou zijn na lang stilzwijgen nog één keer zijn verhaal te vertellen. Dit resulteerde in een intensieve samenwerking, met een podcast als eindresultaat. De basis van de podcast werd gelegd door de inzichten van journalist Bas Haan, die met het boek De Deventer Moordzaak; het complot ontrafeld al in 2009 de framing en de rol van de media daarbij blootlegde.

Het productieproces van de podcast was een enorm intensief proces. We kregen de beschikking over het documentatiemateriaal in Haan’s archief, evenals de persoonlijke archieven van het echtpaar Waisvisz, het archief dat de partner van Michael de Jong bijhield, en informatie op de diverse websites en kanalen van De Hond en amateurspeurders.

Annegriet Wietsma. Foto: BIND

Alle documenten werden door ons doorgenomen en gecategoriseerd, evenals al het relevante archiefmateriaal. BIND had al contact met een paar hoofdpersonen in verband met de verfilming van het boek van Bas Haan, De Veroordeling, de rest volgde tijdens het maakproces. Alle interviews die we hielden, zijn getranscribeerd om in de montage niets over het hoofd te zien en alle bijdragen naadloos op elkaar aan te laten sluiten. Elke concept-aflevering, gemonteerd door ervaren editor Jelle Redeker samen met Annegriet Wietsma, werd op de millimeter nauwkeurig doorgenomen door creative producer Joram Willink en de eindredacteur van Argos, Harry Lensink, met op- en aanmerkingen. Zo boetseerden we langzaam maar zeker elke aflevering tot een doorwrocht geheel. Een proces van meer dan een half jaar dag en nacht inlezen, materiaal doorspitten, interviewen, transcriberen, monteren, materiaal doorspitten, op internet surfen, interviewen, muziek componeren (Marc Lizier), voice overs schrijven en inspreken, ’s nachts wakker worden en zinnen bedenken, bijstellen, opnieuw inspreken, luisteren, eindmixen (Klink Audio) en fine-tunen tot op het laatste moment voor lancering van elke aflevering.

Foto: Paul Gies

Annegriet Wietsma is gelauwerd documentaire regisseur, schrijver en geeft workshops oral history interviewtechnieken. Zij maakt documentaires voor filmhuizen en televisie en schrijft boeken met sociaal-maatschappelijke en historische onderwerpen. In haar werk maakt ze veelvuldig gebruik van oral history interviewtechnieken.

Zij is, samen met historica Stef Scagliola en producent Jean Hellwig, initiatiefnemer van het project Oorlogsliefdekind: Nederlandse militairen lieten na terugkeer uit de koloniale oorlog in Nederlands-Indië 1946-1949 duizenden kinderen na, verwekt bij Indonesische vrouwen. Deze kinderen zijn opgegroeid zonder hun (soms onbekende, soms bekende) vaders. Het is een van de grote taboes uit de Nederlandse oorlogsgeschiedenis, waar nog nooit eerder over was gepubliceerd. Het project Oorlogsliefdekind omhelst een aantal deelprojecten, waaronder de website www.Oorlogsliefdekind.nl (www.warlovechild.org), waarop kinderen, vaders, moeders en familieleden hun verhaal kwijt kunnen en zoektochten zijn gestart naar hun biologische families. Op basis van de vele interviews werd de documentaire Tuan Papa (VPRO/NTR, 2010, 80’) gemaakt, eind 2013 is een boek verschenen, Liefde in tijden van oorlog (Uitg. Boom 2013, Top-20 Geschiedenisboeken, 2014).

Een andere grote productie is een documentair drieluik met incidenten uit de Nederlandse koloniale periode in het voormalige Nieuw Guinea: De Ajam-affaire, De Obano-Opstand en Tropische Liefde. Voor dit drieluik heeft Annegriet Wietsma tientallen betrokkenen geïnterviewd, variërend van Nederlandse militairen en bestuursambtenaren, leden van missie en zending, en Papoea’s in Nederland en West-Papua (voormalig Nieuw-Guinea). Tevens heeft zij onder meer de documentaires Just People gemaakt, over groepsgedrag en individuele verantwoordelijkheid gezien in het licht van de Holocaust, en Sozdar, zij die haar belofte nakomt over een van de vrouwelijke leiders van de Koerdische guerrillabeweging PKK, vanuit de onderzoeksvraag: wat bezielt een jonge vrouw om deel te gaan nemen aan de gewapende strijd? (Top-10 publieksfavorieten IDFA en een van de hoogst gewaardeerde televisie-uitzendingen VPRO 2010). Wietsma is mederegisseur van verschillende historische televisieseries: De Strijd; de gouden eeuw van de arbeider (VARA, 2015), Hoop en Wanhoop in het Midden-Oosten (NTR, 2018), Vrouw op Mars; honderd jaar vrouwenemancipatie (BNNVARA, 2018), De strijd om het Binnenhof (NTR, 2020).

Joram Willink is een prijswinnende producent die zich met zijn bedrijf BIND richt op sociaal geëngageerde films. Als creatief producent werkt hij nauw samen met schrijvers en regisseurs om verhalen te creëren die inspireren tot sociale verandering. Zijn producties zijn bekroond met International Emmy Award, twee Gouden Kalveren voor Beste Film, de Zilveren Beer, twee TIFF Kids awards, Prix Jeunesse, Grand Award New York ICFF etc.

De laatste speelfilm van BIND is De veroordeling (regie Sander Burger) die onderdeel was van een tweeluik met de 6-delige documentaire podcast De Deventer Mediazaak (regie Annegriet Wietsma). Beide projecten gaan over nepnieuws en de beruchte trial-by-media nasleep van de Deventer moordzaak. Het tweeluik kreeg hoge waarderingen; niet alleen door de pers, influencers en het publiek, maar beide werden bekroond met eervolle prijzen. De podcast won de prijs voor Beste Verhalende Podcast bij Dutch Podcast Awards en won de hoofdprijs: de Dutch Podcast Award 2021. De film De veroordeling won 4 Gouden Kalveren voor Beste Film, Beste Script, Beste Acteerprestatie en Beste Bijrol, werd geselecteerd voor de competitie op Palm Springs IFF 2022, Newport Beach IFF ’21 en won 6 prijzen op Seattle Film Festival.

De Deventer Mediazaak is geen typische true crime-podcast, je zou kunnen zeggen dat Annegriet Wietsma het genre kaapt om er eigenlijk kritiek op te leveren. In de ragfijne reconstructie van het mediagebeuren – en de framing – na de moord op de weduwe Wittenberg houdt Wietsma haar eigen beroepsgroep een spiegel voor. Ze toont hoe één gedreven (onderzoeks)journalist bepalend kan zijn voor een gerechtelijk dossier, maar vervolgens ook vast kan komen te zitten in zijn eigen tunnelvisie. En hoe de rotsvaste overtuiging dat er sprake is van een gerechtelijke dwaling, vervolgens leidt tot een journalistieke dwaling met een enorme impact op de levens van échte mensen. Want hoe ‘meta’ de podcastreeks ook is, hij is evengoed onweerstaanbaar meeslepend. Met knap neergezette, heel menselijke hoofdpersonages en een zorgvuldige spanningsopbouw.

Door: Marjan Justaert