Jason
door Maasja Ooms
De film volgt Jason van heel nabij terwijl hij worstelt met de psychische effecten van een traumatische jeugd, die alleen maar groter werd nadat hij op zestienjarige leeftijd door jeugdzorg werd opgesloten.
Het verhaal
Toelichting maker
Benieuwd naar het maakproces van de film Jason? Lees dan ons interview met Maasja Ooms hieronder!
Jason is je derde film over het onderwerp Jeugdzorg, na Alicia (2017) en Rotjochies (2019). Hoe ben je allereerst met het onderwerp in aanraking gekomen en wat motiveerde je er drie films over te maken?
“Nou, ik heb nooit bewust gekozen voor ‘de jeugdzorg’ als thema. Bij mijn eerste film, Alicia, wilde ik in beginsel een film maken over hechting. Dat begon met heel brede research, waaruit ook mijn film over relatietherapie, Tussen Mensen (2014), voortkwam. Tijdens mijn research kwam ik uit bij een meisje dat in een kindertehuis wachtte op nieuwe ouders. Dat proces wilde ik filmen, maar die ouders kwamen er uiteindelijk niet. Onbedoeld werd Alicia toen een film over jeugdzorg. Ik heb vijf jaar over deze film gedaan, en leerde in die tijd heel veel over de jeugdzorg. Ik zag hoe erg het is als een kind eigenlijk alleen naar een moeder verlangt, maar steeds meer wordt opgesloten, omdat het steeds onhandelbaarder wordt. Het systeem is niet rechtvaardig, en dat wordt niet gezien.”
En hoe ben je met Jason Bhugwandass, de hoofdpersoon van je laatste documentaire, in contact gekomen?
“Jason kwam ik tegen op een impactavond voor de film Alicia, die we organiseerden door het hele land. In Amsterdam zat Jason in de zaal. Hij was mondig, dat viel op. Na afloop raakte ik met hem in gesprek. Er ontstond een vriendschap, maar het heeft nog heel lang geduurd voordat we op het idee kwamen om zijn verhaal te vertellen. Ik durfde het aanvankelijk zelf ook niet aan, omdat hij heel suïcidaal was: dan zou ik een film maken waarin je iemand ziet afglijden. Eerst kon Jason bij weinig plekken terecht voor zijn behandeling omdat hij suïcidaal was, maar uiteindelijk kwam er toch de juiste therapie voor hem.”
Still uit Jason
Still uit Jason
Hoe heeft de relatie met Jason zich verder ontwikkeld? Hoe heb je zijn vertrouwen gewonnen om de film ook echt te kunnen maken?
“Je zou het onprofessioneel kunnen noemen, omdat de film vanuit een vriendschap is ontstaan. Ik ben natuurlijk geen hulpverlener, maar ook journalisten zouden misschien zeggen: moet je niet meer professionele afstand bewaren? Bijvoorbeeld bij de eerste sessies van zijn therapie. Hij vond dat toen nog heel eng, omdat hij al 135 hulpverleners in zijn leven had gehad. Voor hem was het fijn dat hij na afloop van een sessie daarover met mij kon praten: op de terugweg haalden we een ijsje en bespraken we hoe het gegaan was. Ik voelde me daar ook betrokken bij, dat was heel close.”
Een onderdeel van de film zijn de drie ‘bakken’ waarin Jason zijn trauma’s heeft onderverdeeld in zijn hoofd. Die worden tijdens de therapie besproken en in die volgorde breng jij het ook in beeld. Wat was je idee daarachter?
“De volgorde van de bakken was essentieel: als je weet dat Jason misbruikt is en thuis in een structureel onveilige, gewelddadige situatie zat en daarna volgt pas de trauma’s van de opsluiting, dan heeft dat natuurlijk impact op hoe je als kijker de film interpreteert. Als filmmaker hoop je vaak dat mensen zich herkennen in jouw werk, of dat het mensen raakt. Bij deze film was wel echt het doel om iets aan de kaak te stellen. Door de film zo op te bouwen, hoop ik dat de kijker zelf zijn conclusies trekt.”
Still uit Jason
Still uit Jason
Jason heeft een missie: het systeem van de gesloten jeugdzorg stoppen. Is dat ook een punt dat jij zelf wil maken?
“Ja, dat begon eigenlijk al toen ik Alicia maakte. Ik vond het heel erg dat een kind achter slot en grendel zat. Daarin hadden Jason en ik dus ook een gemeenschappelijk punt dat we beiden wilden maken. Inmiddels hebben de film en Jason’s strijd al gezorgd voor een motie in de Tweede Kamer. Het effect daarvan moeten we nog zien, maar er zijn in ieder geval wel beloftes gedaan.”
De redactie kon zich voorstellen dat er meer ‘verhaal’ binnen Jasons leven was, dan je kon verwerken. Moest je daar heel erg keuzes in maken?
“Ik had wel nog meer willen vertellen hoe boos Jason is op zijn ouders. Hij wilde dat eigenlijk achter zich laten, maar tijdens de therapie kwam dit thema toch weer naar boven. Je zou denken dat het mes van de broer of het geweld van zijn vader het ergste is, maar het ergste was zich niet beschermd weten door zijn moeder. Maar goed, die nuance is gesneuveld. Je moet als filmmaker bepaalde punten kiezen waar je op focust.”
Een andere vraag van de redactie was of je er nog over gedacht hebt om wederhoor te vragen bij bepaalde personen of instellingen, bijvoorbeeld de vader van Jason?
“Nee, ik heb dat niet gedaan. Het is niet het doel van de film om mensen te beschuldigen; het doel is zichtbaar te maken wat de gevolgen zijn van de gesloten jeugdzorg. Maar ik snap de vraag vanuit journalistiek oogpunt, in die zin is de film geen journalistiek product.”
De redactie was ook benieuwd hoe je samenwerking met de instelling waar je filmde verliep. Wat motiveerde hen om jou toe te laten bij de therapie van Jason?
“Ik heb richting de instelling waar Jason therapie volgde volledig open kaart gespeeld over de inhoud en het doel van de film. Zij zeiden: wij behandelen hier heel veel jongeren die uit de gesloten jeugdzorg komen, en die we met hun trauma’s moeten helpen. Daarin hadden we dus een gemeenschappelijk belang. Ik denk dat je dan ook alleen zoiets kunt maken.
We hebben wel goede afspraken gemaakt; ik heb aangegeven dat alles wat niet goed voelde voor hen, of waar zij zich onzeker over voelden, besproken kon worden. Er kunnen dingen zijn waar ik mij als filmmaker niet bewust van ben: hoe je je werk uitvoert als therapeut ligt natuurlijk enorm gevoelig, de beroepsgroep is kritisch op zichzelf en op elkaar. Dus dat was spannend, maar uiteindelijk was er nauwelijks iets. Ik heb één zinnetje wat iemand niet lekker vond overkomen eruit geknipt.”
Wat vond Jason zelf eigenlijk van de film?
“Hij vond het natuurlijk heel spannend, maar uiteindelijk vond hij de film heel goed en mooi. Zijn strijd heeft meer aandacht gekregen en ook op Twitter krijgt hij veel reacties. Volgens mij is hij trots – dat weet ik niet zeker, maar dat denk ik wel.”
Biografie
Foto: Melle Meivogel/ Cerutti Film
Maasja Ooms is geschoold in fotografie en film. Na zo’n 15 jaar alleen gewerkt te hebben als cinematographer heeft ze zich ontwikkeld als editor, eerst bij documentaires die ze zelf had gefilmd, later ook van anderen en als edit-coach.
Door haar sterke inhoudelijke betrokkenheid als cinematograaf werden films gaandeweg meer samenwerkingen, in co-regie (Voices of Bam | 90’ | IKON | 2006, Boris Ryzhy | 55’ | VPRO | 2008, Retourtje Hiernamaals | 55’ | IKON | 2011).
In 2013 startte Maasja een uitgebreide research waarin observaties van gedrag tussen mensen centraal stond; hieruit vloeiden vier films waarin Maasja de regie, camera en montage voerde:
Tussen Mensen (55’ | VPRO | 2015), ALICIA (90’ | VPRO | 2017 | IDFA Nederlandse competitie, Prix Italia), Rotjochies (90’ | VPRO | 2019 | IDFA 2x Award | Dutch Directors Award) en JASON (90’ | VPRO | 2021 | IDFA Dutch Award).
Toelichting redactie
