One Night, Stiekem

Elke dag ‘oefent’ de 84-jarige Lies Noorderdorp hoe ze daags na haar 85^ste verjaardag een eind aan haar leven wil maken. Stoel rechtop, kussens eruit. Lies is niet ziek. Ze heeft een dochter en een kat, die haar aan het leven binden. Ze wordt blij van de merel in haar tuin. Toch is ze vastbesloten. Haar rauwe stem voert je naar de diepste nissen van je ziel, waar de angst schuilgaat voor ouderdom en gebrek, voor verlies en dood. Onontkoombaar. Zonder enig pathos. Als de stem wegsterft, staat op het stoelkussen de troostende afdruk van een rug.

Bekijk het verhaal

‘Lies bleek een ongelofelijk goede prater te zijn, iemand die een weloverwogen besluit had genomen. Ze wist waarom, hoe en wanneer ze een einde aan haar leven wilde maken. Ze was al bezig om haar verzekeringen op te zeggen, afscheidsbrieven klaar te leggen en om te oefenen voor de dood. Eigenlijk overviel me dat nogal. Ik was nog bezig met de researchgesprekken voor het verhaal en verwachtte niet dat ze al zo ver was met de planning. Maar plots zat ik er midden in.’

‘De reportage is het persoonlijke verhaal van Lies, maar het is ook een universeel verhaal. Veel ouderen zijn bezig met de doodsvraag. Rationeel kan je je voorstellen dat iemand van 80 of 85, als het leven aan het einde komt, niet wil wachten tot hij afgetakeld is of alzheimer heeft. Tegelijkertijd is iemand als Lies zo kwiek, zo leuk, dat je denkt: jij moet helemaal nog niet uit het leven stappen.’

‘Aanvankelijk was ik helemaal niet bezig met een radioverhaal. Ik nam de gesprekken met Lies op als back-up voor een geschreven interview. Maar de manier waarop ze praatte vond ik zo mooi, dat ik dacht: hier moet een radioreportage van worden gemaakt.’

Maar zo eenvoudig is dat niet, weet Laura Stek: ‘Normaal gesproken ben ik heel voorzichtig met materiaal dat al is opgenomen. Vaak blijkt dat je voor de opbouw van een radioverhaal toch meer nodig hebt. Bijvoorbeeld een extra scène, of, heel simpel, achtergrondgeluid zodat je goed kan knippen. Hoewel de geluidskwaliteit niet perfect was, was ik toch na vijf minuten om. Die vrouw was zó fantastisch, een geweldige hoofdpersoon. Daar móesten we iets mee doen.’

Laura: ‘We hebben gekozen voor een snelle afwisseling van voice-over en de sterkste stukken van de interviews met Lies. Dat geeft het verhaal vaart. Voor de luisteraar zou alleen Lies’ stem too much kunnen worden. Ze is een zó uitgesproken vrouw dat die ook weerstand kan oproepen. Met de voice-over (Eefs stem) is het verhaal meer in balans. Daarnaast geeft een voice-over de mogelijkheid om uitroeptekens te plaatsen en het verhaal meer te sturen.’

Verhaalstructuur

‘VPRO Plots is een programma met een hele duidelijke, verhalende structuur. Aan mij de taak om van het drie uur durende ruwe materiaal een reportage te maken met een begin, middenstuk, eind en plotwendingen.’

Spanningsboog

Laura: ‘Met muziek doe je iets soortgelijks. Je hoeft muziek niet langzaam in en uit te faden. Je kan ook een slotstuk van een nummer achter een sterke tekst zetten, om de luisteraar erop te wijzen dat er iets gaat gebeuren. Zo maak je een spanningsboog vrij expliciet. Op die manier neem je de luisteraar meer aan de hand. Dat heb je nodig bij radio. Het luisteren vergt toch concentratie.’

Eefje Blankevoort is een van de oprichters van journalistiek productiebureau Prospektor. Eefje schrijft artikelen en boeken en maakt (multimedia) documentaires. Ze publiceerde de boeken: ‘Stiekem kan hier alles’, over Iran, ‘De Vluchtelingenjackpot’ (i.s.m. fotograaf Karijn Kakebeeke) en ‘Dream City’ (i.s.m. fotograaf Anoek Steketee). Eefje regisseerde onder andere de films: ‘Niemand vertelt mij wat ik moet geloven’ (IKON), ‘Joella, Best Friends Forever’ (IKON), ‘Nieuw’ (NCRV Dokument Junior) en het jeugdprogramma ‘Jong geleerd, oud gedaan’ (VPRO), Onlangs verscheen de interactieve muziekdocumentaire ‘Hidden Wounds’ (IDFA Doclab, Reflecting Images 2013) en de tweedelige radiodocumentaire ‘Mannen huilen niet’ (OVT, VPRO) over veteranen met posttraumatische stressstoornis. Op dit moment werkt zij o.a. aan het multi mediaproject ‘Love Radio’ (FOAM & Submarinechannel) en de lange documentaire ‘Breng de Joden thuis’ (IKON).

Laura Stek werkt als vaste documentairemaker en co-presentator bij OVT(VPRO / Radio 1) en maakt freelance reportages voor verschillende radioprogramma’s. Daarnaast schrijft ze voor Vrij Nederland en de VPRO Gids. Haar onderwerpen zijn zeer uiteenlopend, van ‘de waarde van een mensenleven’ tot een portret van ‘Jezus in de film Jesus Christ Superstar’. Toch is de aanpak bijna altijd hetzelfde: slow journalism met ruimte voor observatie. Ze bewondert de Amerikaanse manier van storytelling, waarbij het draait om een duidelijke verhaallijn en een aanwezige verteller.

In september 2012 deed Laura voor verschillende media (NOS, Vrij Nederland, W24, Labyrint Radio, National Geographic) verslag van een grootschalige biologische expeditie van Naturalis op Borneo. In juni 2010 reisde ze samen met fotograaf Kadir van Lohuizen naar Haïti voor de NOS en Vrij Nederlanden tussen september 2009 en in februari 2010 naar Zuid-Amerika voor het programma ‘De Beagle: In Het Kielzog Van Darwin’.