Ouder

Raf Njotea tijdens het productieproces van de podcast. Foto: Lander Kennis.

“Before I die, you boys deserve the truth.” Het is 2017. Ik zit aan mijn papa’s ziekenhuisbed. Hij is pas wakker geworden na een week in coma. En plots zijn daar die woorden. Waarna hij me toevertrouwt dat hij niet in 1954 geboren is, maar in 1943. Later ontkent hij dat weer. Maar dan is het te laat: ik krijg het niet meer uit mijn hoofd.

Eerst praat ik erover met mijn broers en mijn mama. En terwijl we er zo over bezig zijn, beseffen we hoe weinig we eigenlijk altijd over papa geweten hebben. Dan praat ik er ook over met Lander Kennis, met wie ik al meer dan 30 jaar bevriend ben. Lander kent mijn vader van jongs af aan. Wanneer hij hoort van de ontboezeming stelt hij vragen waar ik geen antwoord op kan geven. Waarom is mijn papa van Nigeria naar België gekomen? Hoe en wanneer kwam hij? Hoe heeft hij die eerste jaren hier beleefd? Hoe komt het dat zijn eigen kinderen nauwelijks iets weten over zijn levensverhaal? We beslissen om samen op zoek te gaan naar antwoorden.

In de eerste plaats door, voor het eerst in mijn leven, uitgebreid te praten met mijn vader zelf. Maar ook via gesprekken met mijn moeder en broers, en met oude vrienden van mijn vader die samen met hem naar België emigreerden. Onze zoektocht leidt ons ook naar archieven en bevolkingsregisters, waar we onder andere papa’s vreemdelingendossier vinden. Op de zolder van mijn ouderlijk huis stoten we op een valiesje vol oude brieven en documenten. We leggen contact met familie in Nigeria. En door interviews met enkele experten wordt duidelijk dat het verhaal van mijn vader buiten de klassieke migratieverhalen valt die we allemaal kennen.

Mijn papa is geen gastarbeider die in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog naar ons land kwam voor de economische heropbouw, en hij is ook geen vluchteling of asielzoeker die ergens in de loop van de voorbije 20 jaar naar hier gekomen is. Het ongekende levensverhaal van mijn papa is geen alleenstaand geval, maar staat op die manier symbool voor het ongekende verhaal van een hele groep inwoners van ons land. Want over de situatie van West-Afrikaanse migranten in Europa en België in de jaren ’70 en ’80 is nog maar weinig bekend. Die leemte willen we graag helpen opvullen.

Onze grootste uitdaging voor de vertelling was het verzoenen van spanning en authenticiteit. Hoe bouw je de afleveringen op de meest meeslepende manier op zonder onrecht te doen aan hoe de zoektocht en het persoonlijke verhaal zich effectief ontvouwd hebben? Ik wilde niet zomaar als een politie-inspecteur het levensverhaal van mijn vader onder de loep nemen en hem confronteren met gaten of leugentjes. Maar tegelijk zocht ik wel een zo eerlijk en volledig mogelijk antwoord op al mijn vragen. De voortdurend verslechterende gezondheid van mijn vader zorgde er bovendien voor dat het tikken van de tijd ook een emotionele dimensie kreeg. Dat is ook een laag in de podcast.

Lander (l) en Raf (r). Foto: Radio 1.

Raf Njotea is scenarist en presentator. Hij schreef o.a. mee aan de Vlaamse tv-reeksen Dertigers, Familie en Panna, een webserie voor jongeren. Via opiniestukken en lezingen mengt Raf zich in het maatschappelijk debat rond thema’s als diversiteit, identiteit en taal.
www.rafnjotea.com

Lander Kennis werkt als eindredacteur voor tv. Vorig jaar maakte hij de startaflevering van ‘Ik wil een kind’. Daarvoor werkte hij o.a. mee aan ‘Make Belgium Great Again’, ‘Café Corsari’, ‘Jonas & Van Geel’ en won hij samen met de rest van de ploeg een Emmy voor ‘Sorry voor alles’. Lander is gefascineerd door mensen en verhalen, en heeft een bijzonder grote liefde voor kunst en cultuur. Momenteel werkt hij aan een docureeks over wetsdokters.

De redactie Luisteren was dit jaar erg onder de indruk van het opkomende podcasttalent. Een aantal zeer goede podcasts is gemaakt door ‘first time’ makers, dus dat belooft wat voor de toekomst. Zo viel ook het hoge niveau van Ouder, gemaakt door Raf Njotea samen met Lander Kennis, op. Een podcast die begint met een ogenschijnlijk simpele vraag, ‘hoe oud is mijn vader eigenlijk?’, maar je als luisteraar direct grijpt. Dit komt door de oprechte en kwetsbare manier waarop Raf Njotea zich opstelt, zijn zoektocht naar zijn ware familiegeschiedenis en het belang daarvan, de nuchterheid die vriend Lander Kennis op precies de juiste momenten toevoegt, en de verbinding die wordt gelegd met het maatschappelijke thema migratie. Een thema waarvan wij ons lang niet altijd realiseren hoeveel het doorwerkt in iemands leven, in iemands keuzes, verlangens en angsten. En hoeveel het kan doorwerken in de volgende generaties. De podcast verbindt verschillende geschiedenissen, zowel die van dichtbij als die van veraf, met elkaar, en vindt een perfecte balans tussen emotie en feitelijke informatieoverdracht. De spanningsboog in de serie is goed opgebouwd en de ontwikkeling van de maker zelf, en van de band met zijn vader en familie, is bijzonder om als luisteraar te volgen. Je wordt er deelgenoot van, maar krijgt ook de gelegenheid om het te spiegelen aan jouw eigen leven en familiegeschiedenis. ‘Ouder’ benadrukt nog maar eens dat geschiedenis is wat wij mensen doen, en dat niemands verhaal te klein is om verteld te worden.

Door: Astrid Cornelisse